Carnival '99: Εvoe-evan

 

And they say that some stranger has come / a sorcerer / a conjuror from the Lydian land / fragrant in hair with golden curls / having in his eyes the wine-dark graces of Aphrodite. / He is with the young girls day and night / alluring them with joyful mysteries.

 

Euripides, Baachae (233-238)

 

With the above verses, Pentheus, the king of Thebes, describes the god Dionysus and his arrival from the East to Greece in the play Bacchae by Euripides. This theatrical oeuvre, written towards the end of the great tragedian's life and performed after his death, constitutes the fundamental document concerning the Dionysian Mysteries and the Bacchic religion. 

 

In Euripides' tragedy, Dionysus reaches Thebes, the birth place of his mortal mother Semele, in order to spread his religion, from there to the rest of Greece. The son of Zeus brings wine as a present to mankind and offers his followers a psychic state of mystical ecstasy that sweeps them away from trivial reality and draws them into an unfamiliar territory of liberating frenzy. The fans of Dionysus periodically reject the normal flow of life, forget their social and existential "self" and transform themselves into new characters.  They dress as Maenads tossing fawn skins on their shoulders and holding thyrsi, staffs surmounted by pine cones. Abandoning the city and its oppressive customs, they run to the mountains like unfettered savages, maniacally worshipping the new god while shouting out the Bacchic cry of Phrygian origin "evoe-evan".

 

The adoration of Dionysus has been associated with Apokries -the Greek Carnival interval- as early as the Byzantine era. Yiannis Kiourtsakis, in his book Carnival and Karagiozis pinpoints that the term first appears during the Age of Justinian to denote the chronological period prior to Lent. According to Kiourtsakis, the Carnival tradition emanated from antique rituals and popular fairs, then was shaped and enriched with the passage of time and, finally, took the form of today's event in the Middle Ages with the "Feast of the Fools".  

 

In this frame, seventeen artists have been asked to participate in the exhibition entitled Carnival '99: evoe - evan, held at the Old Municipal Hospital in Patras, a town that hosts the largest, richest, and most lively Carnival in Greece. Through their works - most of which have been created specifically for the show - artists raise various aspects relating to the Carnival and refer to its overall, frequently Dionysian, conceptual undertones.

 

The exhibition took place in January-February 1999 and was organised by the Municipality of Patras.

 

Καρναβάλι '99: Ευοί-ευάν

 

Λένε πως ένας γητευτής / απ΄τη Λυδία μάγος / εισήλθε μες στη χώρα μας, / λέει κάτι λιανοτράγουδα / κι αρώματα μυρίζουν / οι ολόξανθές του μπούκλες, / έχει όψη κρασοκόκκινη / και χάρες Αφροδίτης, / μέρα και νύχτα βρίσκεται / χωμένος στις κοπέλες / γλέντια και ξεφαντώματα / στις τελετές προσφέρει.

 

Ευριπίδης, Βάκχαι (233-238)

 

Mε αυτούς τους στίχους περιγράφει ο βασιλιάς της Θήβας, Πενθέας, το θεό Διόνυσο και την εισβολή του στην Ελλάδα από την Ανατολή στις Βάκχαι του Ευριπίδη. Το θεατρικό αυτό έργο που γράφτηκε στο τέλος της ζωής του μεγάλου τραγικού, παίχτηκε μετά το θάνατό του και αποτελεί το βασικό ντοκουμέντο γύρω από τα διονυσιακά μυστήρια και τη βακχική λατρεία.

 

Στην τραγωδία του Ευριπίδη, ο Διόνυσος καταφθάνει στη Θήβα, τον τόπο καταγωγής της θνητής μάννας του Σεμέλης, για να σπείρει τη θρησκεία του από εκεί σε ολόκληρη την υπόλοιπη Ελλάδα. Ο γιός του Δία φέρνει, μαζί του, δώρο στους ανθρώπους τον οίνο και χαρίζει στους πιστούς μια ψυχική κατάσταση μυστικιστικής έκστασης η οποία τους βγάζει από την ευτελή πραγματικότητα και τους παρασύρει σε ένα άγνωρο πεδίο ξέφρενης ελευθερίας. Οι οπαδοί του Διονύσου παροδικά αποποιούνται τη συνηθισμένη ροή της ζωής, ξεχνούν τον κοινωνικό και υπαρξιακό ευατό τους, μεταμορφώνονται σε άλλα πρόσωπα και γίνονται νέοι χαρακτήρες. Ντύνονται μαινάδες, ρίχνωντας στους ώμους τους τομάρια ελαφιών και κρατώντας θύρσους, κισσόδετα κοντάρια, αφήνουν την πόλη και την καταπιεστική εθιμοτυπία της και τρέχουν στα βουνά σαν αφηνιασμένα, απελευθερωμένα αγρίμια, υμνώντας σε ξέφρενη κατάσταση το νέο θεό και αναφωνώντας τη βακχική κραυγή φρυγικής προέλευσης «ευοί-ευάν».

 

Η λατρεία του Διονύσου έχει συσχετισθεί με τις Απόκριες ήδη από την εποχή του Βυζαντίου. Ο Γιάννης Κιουρτσάκης, στο βιβλίο του Καρναβάλι και Καραγκιόζης επισημαίνει ότι το όνομα “Απόκρεως” εμφανίζεται για πρώτη φορά στα χρόνια του Ιουστινιανού για να δηλώσει τη χρονική περίοδο πριν τη Σαρακοστή. Κατά τον Κιουρτσάκη, η παράδοση του καρναβαλιού πηγάζει από πανάρχαιες τελετές και λαϊκά πανηγύρια, διαμορφώνεται και εμπλουτίζεται με την πάροδο των αιώνων, για να καταλήξει στη σημερινή περίπου μορφή το Μεσαίωνα με τη «Γιορτή των Τρελών».

 

Στο πλαίσιο αυτό, 17 καλλιτέχνες κλήθηκαν να συμμετάσχουν στην έκθεση Καρναβάλι ’99: Ευοί-ευάν του Παλαιού Δημοτικού Νοσοκομείου στην Πάτρα, πόλη που φιλοξενεί το μεγαλύτερο, πλουσιότερο και πιο ζωντανό καρναβάλι στην Ελλάδα. Τα έργα τους –η πλειοψηφία των οποίων έγινε ειδικά για την έκθεση– ανασύρουν ορισμένες πτυχές του αποκριάτικου πανηγυριού και της ευρύτερης, συχνά διονυσιακής, θεματικής του.

 

H έκθεση πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο 1999 και οργανώθηκε από το Δήμο Πατραίων.