Beyond the real

Echoes of surrealism in Greece

​

The exhibition examines the influence that the surrealist movement exercised on the Greek fine arts scene. The show’s starting point is a work by Nikos Engonopoulos (1907-1985), the leading figure of this trend in his country, entitled The train station. Executed in 1936, it is among his first surrealist experiments and was included at the Venice Biennale, in 1954.

           

Engonopoulos, a major painter and poet of the 1930s generation in Greece, enriched his surrealist paintings with clear references to the culture and history of his country. Abolishing logic, he drew images from the subconscious creating absurd narratives that combine antiquity with the Byzantium, the period of the Greek Revolution, and his own epoch.

           

Antoine Mayo (1905-1990), a Greek painter of the diaspora born in Egypt, was in Paris in the 1920s when surrealism flourished. There, he encountered many surrealist artists and poets, but never joined the original group. In 1929, he exhibited at the Parisian Galerie des Quatre Chemins with Giorgio de Chirico, founder of Italy’s “Metaphysical School of Painting” and a source of inspiration for many surrealists. Mayo was unknown in Greece prior to 1983, when he exhibited his paintings in Athens for the first time. Engonopoulos was left alone to face the suspicions that many Greeks felt towards André Breton’s automatic surrealist method and the bizarre images that resulted from this random process.

           

In the late sixties and early seventies, a new generation of Greek artists emerged, aiming at capturing a world beyond the real in painting; possibly as a reaction to the military dictatorship that governed Greece from 1967 to 1974. Alkis Ghinis, Yiorgos Derpapas, Alexandros Issaris, Sarantis Karavousis, Theodoros Pantaleon, and Dimitris Yeros do not form a collective surrealist group. Rather, they are independent artists whose paintings deliberately recreate a dream-like atmosphere, reminiscent of surrealist art. Allusions to Greece consistently appear, adding a personal note to their oeuvre. 

           

Theofilos Katsipanos, the most junior of the show, produces images that disturb the viewer. Inspired by the absurdities of the real world, his paintings reveal that the surrealist emphasis on the liberation of one’s imagination is still a major concern among young artists at this time.

 

The exhibition took place in May-August 2009 at the Municipal Gallery of Chania, Crete, and was organised by the Municipality of Chania and the art collector Kostas Ioannidis.

 

Πέρα από το Πραγματικό

Απόηχοι του σουρεαλισμού στην Ελλάδα

 

Η έκθεση σκιαγραφεί την επιρροή του σουρεαλισμού στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Αφετηρία αποτελεί ένας πίνακας του Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985), κύριου εικαστικού εκπροσώπου αυτής της τάσης στην Ελλάδα: o Σιδηροδρομικός σταθμός του 1936. Aπό τούς πρώτους σουρεαλιστικούς πίνακες του καλλιτέχνη, είχε συμπεριληφθεί στην Μπιενάλε Βενετίας το 1954.

 

Ο Εγγονόπουλος, από τους σημαντικότερους ζωγράφους και ποιητές της γενιάς του ’30 στην Ελλάδα, εμπλούτισε τα σουρεαλιστικά έργα του με σαφείς αναφορές στον πολιτισμό και την ιστορία του τόπου. Αποποιούμενος τη λογική, ζωγράφισε εικόνες του υποσυνείδητου, συνθέτοντας αλλόκοτες ιστορίες που συνυφαίνουν την αρχαιότητα με το Βυζάντιο και την περίοδο της Τουρκοκρατίας με την εποχή του.

 

Ο Antoine Mayo (1905-1990), Έλληνας της διασποράς, γεννημένος στην Αίγυπτο, ήταν στο Παρίσι τη δεκαετία του ’20 όταν ανθούσε ο σουρεαλισμός. Εισχώρησε στους κόλπους των σουρεαλιστών καλλιτεχνών και ποιητών αλλά δεν εντάχθηκε επισήμως στην ομάδα τους. Το 1929 παρουσίασε δουλειά του στο Παρίσι στην Galerie des Quatre Chemins με τον Giorgio de Chirico, ιδρυτή της «Μεταφυσικής Σχολής» ζωγραφικής και πηγή έμπνευσης πολλών σουρεαλιστών. Ο Mayo ήταν άγνωστος  στην Ελλάδα πριν το 1983, όταν παρουσίασε πίνακές του στην Αθήνα για πρώτη φορά. Ο Εγγονόπουλος βρέθηκε μόνος να αντιμετωπίζει τις καχυποψίες που ένοιωθαν πολλοί Έλληνες προς την αυτόματη σουρεαλιστική μέθοδο του André Breton και τις παράδοξες εικόνες που προέκυπταν από αυτή την τυχαία διαδικασία.

 

Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’60 με αρχές ’70, παρουσιάζεται μια νέα γενιά καλλιτεχνών που επιχειρεί να συλλάβει στη ζωγραφική έναν κόσμο πέρα από τον πραγματικό, πιθανόν ως αντίδραση προς τη στρατιωτική δικτατορία που κυβέρνησε την Ελλάδα από το 1967 έως το 1974. Οι Άλκης Γκίνης, Γεώργιος Δέρπαπας, Αλέξανδρος Ίσαρης, Σαράντης Καραβούζης, Θόδωρος Πανταλέων και Δημήτρης Γέρος δεν συγκροτούν σουρεαλιστική ομάδα. Είναι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες που τα έργα τους εσκεμμένα αναπαράγουν μια ονειρική ατμόσφαιρα, που παραπέμπει στη σουρεαλιστική τέχνη. Νύξεις στην Ελλάδα εμφανίζονται συστηματικά, εμπλουτίζοντας τους πίνακες των καλλιτεχνών με ένα προσωπικό στίγμα.

 

Ο Θεόφιλος Κατσιπάνος, ο νεότερος καλλιτέχνης της έκθεσης, παράγει εικόνες που ενοχλούν το θεατή. Εμπνευσμένοι από τους παραλογισμούς του πραγματικού κόσμου, οι πίνακές του αποκαλύπτουν ότι η σουρεαλιστική έμφαση στην απελευθέρωση της φαντασίας αποτελεί καίριο ζητούμενο της νέας γενιάς ακόμα και σήμερα.

 

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε τον Μάιο-Αύγουστο 2009 στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, στην Κρήτη, και οργανώθηκε από το Δήμο Χανίων σε συνεργασία με τον συλλέκτη Κώστα Ιωαννίδη.